සිම්බාබ්වේ හි සංස්කෘතිය

විකිපීඩියා වෙතින්
සිම්බාබ්වේ සංස්කෘතික උත්සවය

සිම්බාබ්වේ විවිධ සංස්කෘතීන් ඇත, ෂෝනා විශ්වාසයන් සහ උත්සව ප්‍රමුඛ වේ. ෂෝනා ජනයාට බොහෝ ආකාරයේ මූර්ති සහ කැටයම් ඇත.[1]

සිම්බාබ්වේ ප්‍රථමයෙන් නිදහස සැමරුවේ 1980 අප්‍රේල් 18 වැනිදාය.[2] සැමරුම් ජාතික ක්‍රීඩා පිටියේදී හෝ හරාරේ හි රුෆාරෝ ක්‍රීඩාංගණයේදී පැවැත්වේ. පළමු නිදහස් සැමරුම 1980 දී සිම්බාබ්වේ ක්‍රීඩාංගණයේදී පැවැත්විණි. මෙම සැමරුම්වලදී, සාමය සංකේතවත් කිරීම සඳහා පරෙවියන් මුදා හරිනු ලැබේ, ප්‍රහාරක ජෙට් යානා ඉහළින් පියාසර කරයි, ජාතික ගීය ගායනා කරනු ලැබේ. සිම්බාබ්වේ ජනාධිපති පවුලේ සාමාජිකයන් සහ සන්නද්ධ හමුදා සාමාජිකයන් විසින් පෙළපාළිවලින් පසු ජනාධිපතිවරයා විසින් නිදහසේ ගිනිදැල් දැල්වෙයි. ක්‍රීඩාංගනයට පැමිණීමට නොහැකි වූවන් සඳහා රූපවාහිනියෙන් විකාශය වන සිම්බාබ්වේ ජනතාවට ජනාධිපතිවරයා විසින් දේශනයක් ද පවත්වනු ලැබේ.[3] සිම්බාබ්වේ ජාතික රූ රැජින තරඟයක් ද ඇත, මිස් හෙරිටේජ් සිම්බාබ්වේ තරඟය, එය 2012 සිට වාර්ෂිකව පවත්වනු ලැබේ.

කලාව[සංස්කරණය]

"සංහිඳියාව", ආමොස් සුපුනිගේ ගල් මූර්තියකි

සිම්බාබ්වේ සාම්ප්‍රදායික කලාවන්ට මැටි භාණ්ඩ, බාස්කට්, රෙදිපිළි, ස්වර්ණාභරණ සහ කැටයම් ඇතුළත් වේ. සුවිශේෂී ගුණාංග අතර සමමිතික රටා වියන ලද කූඩ සහ තනි ලී කැබැල්ලකින් කැටයම් කරන ලද පුටු වේ.[4] දිගු සංස්කෘතික ඉතිහාසයක් ඇති ෂෝනා මූර්ති 20 වැනි සියවසේ මැද භාගයේදී එහි නවීන ස්වරූපයට පරිණාමය වීමට පටන් ගත් අතර ජාත්‍යන්තර ජනප්‍රියත්වය වැඩි විය. ශෛලීගත පක්ෂීන්ගේ සහ මිනිස් රූපවල කැටයම් කරන ලද බොහෝ විෂයයන් සබන් ගල් වැනි අවසාදිත පාෂාණවලින් මෙන්ම සර්පන්ටයින් සහ දුර්ලභ ගල් වර්ඩයිට් වැනි දැඩි ආග්නේය පාෂාණවලින් සාදා ඇත. සිම්බාබ්වේ කෞතුක භාණ්ඩ සිංගප්පූරුව, චීනය සහ කැනඩාව වැනි රටවල දක්නට ලැබේ. උදා. සිංගප්පූරු උද්භිද උද්‍යානයේ ඩොමිනික් බෙන්හුරාගේ ප්‍රතිමාව.

ෂෝනා මූර්ති යුග ගණනාවක් පුරා නොනැසී පවතින අතර නූතන ශෛලිය යුරෝපීය බලපෑම් සමඟ අප්‍රිකානු ජනප්‍රවාදයේ සම්මිශ්‍රණයකි. ලෝක ප්‍රකට සිම්බාබ්වේ මූර්ති ශිල්පීන් අතර නිකලස් නෙස්බට් සහ ඇන්ඩර්සන් මුකොම්බරන්වා, ටැප්ෆුමා ගුට්සා, හෙන්රි මුන්යාරාඩ්සි සහලොකාර්ඩියා නන්දඩාරිකා ඇතුළත් වේ.

කතුවරුන් කිහිප දෙනෙකු සිම්බාබ්වේ සහ විදේශයන්හි ප්‍රසිද්ධය. චාල්ස් මුන්ගෝෂි ඉංග්‍රීසි සහ ෂෝනා භාෂාවෙන් සාම්ප්‍රදායික කථා ලිවීම සඳහා සිම්බාබ්වේ හි ප්‍රසිද්ධියක් උසුලන අතර ඔහුගේ කවි සහ පොත් කළු සහ සුදු ප්‍රජාවන් අතර හොඳින් අලෙවි වී ඇත.[5] කැතරින් බකල් 2000 ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණය යටතේ ඇය විඳි කටුක දුක්ඛිත තත්වය ගැන පවසන ඇයගේ African Tears සහ Beyond Tears යන පොත් දෙක සමඟ ජාත්‍යන්තර පිළිගැනීමක් ලබා ඇත.[6] රොඩේෂියාවේ පළමු අගමැති ඉයන් ස්මිත් විසින් පොත් දෙකක් ලිවීය - The Great Betrayal and Bitter Harvest. දඹුඩ්සෝ මරේචෙරා විසින් රචිත The House of Hunger නම් පොත 1979 දී එක්සත් රාජධානියේ ගාඩියන් ප්‍රබන්ධ ත්‍යාගය දිනා ගත්තේය.[7] නොබෙල් ත්‍යාගලාභී කතුවරයා වන ඩොරිස් ලෙසින්ග්ගේ පළමු නවකතාව වන The Grass Is Singing රොඩේෂියාවේ පිහිටුවා ඇති අතර, ඇගේ ළමා ප්‍රචණ්ඩත්වය අනුපිළිවෙලෙහි පළමු වෙළුම් හතර සහ අප්‍රිකානු කතන්දර නම් කෙටිකතා එකතුව ද වේ. 2013 දී නොවයලට් බුලවායෝ ගේ නවකතාව We Need New Names, බුකර් ත්‍යාගය සඳහා කෙටි ලැයිස්තුවට ඇතුළත් විය. 2005 දී ආරම්භ වූ මුගාබේගේ මුඩුක්කු ඉවත් කිරීමේ වැඩසටහන වන මුරම්බට්ස්විනා මෙහෙයුමේදී තම නිවස අහිමි වූ දරුවෙකුගේ ඡායාරූපයකින් නවකතාවට ආභාෂය ලැබී ඇත.[8] බුලවායෝගේ දෙවන නවකතාව, Glory, රොබට් මුගාබේට එරෙහිව 2017 කුමන්ත්‍රණය පදනම් කරගත් උපහාසයකි,[9] ද බුකර් ත්‍යාගය සඳහා කෙටි ලැයිස්තුවට ඇතුළත් විය. සිම්බාබ්වේ කතුවරිය ට්සිට්සි දංගරෙම්බ්ගා ගේ නවකතා පුළුල් විචාරක පැසසුමට ලක්ව ඇති අතර ඇයගේ තුන්වන, This Mournable Body, 2020 දී බුකර් ත්‍යාගය සඳහා කෙටි ලැයිස්තුවට ඇතුළත් විය.

කැපී පෙනෙන සිම්බාබ්වේ කලාකරුවන් අතර හෙන්රි මුඩ්සෙන්ගෙරේරේ සහ නිකොලස් මුකොම්බරන්වා ඇතුළත් වේ. සිම්බාබ්වේ කලාවේ පුනරාවර්තන තේමාවක් වන්නේ මිනිසා මෘගයා බවට පරිවර්තනය වීමයි.[10] තෝමස් මැප්ෆුමෝ, ඔලිවර් මුතුකුඩ්සි, බුන්දු බෝයිස් වැනි සිම්බාබ්වේ සංගීතඥයන්; ස්ටෙලා චිවේෂේ, ඇලික් මචෙසෝ සහ ඕඩියස් මටාවාරිරා ජාත්‍යන්තර පිළිගැනීමක් ලබා ඇත. සුදු සුළුතර ප්‍රජාවේ සාමාජිකයන් අතර, රංග ශාලාවට විශාල අනුගාමික පිරිසක් සිටින අතර, බොහෝ නාට්‍ය සමාගම් සිම්බාබ්වේ නාගරික ප්‍රදේශවල රඟ දක්වයි.[11]

ආහාර පිසීම[සංස්කරණය]

සාඩ්සා (දකුණ), හරිතයන් සහ එළුවන්ගේ ආහාර වේලක්. ආහාර පිසීමට පෙර එළුවාගේ කුඩා බඩවැල් විශාල බඩවැල්වල කුඩා කැබලි වටා ඔතා ඇත.

බොහෝ අප්‍රිකානු රටවල මෙන්, සිම්බාබ්වේ වැසියන්ගෙන් බහුතරයක් ප්‍රධාන ආහාර කිහිපයක් මත යැපේ. බඩ ඉරිඟු ලෙසද හැඳින්වෙන "මෑලි කෑම", සාඩ්සා හෝ ඉසිට්ස්වල මෙන්ම බෝටා හෝ ඉලඹසි ලෙස හඳුන්වන කැඳ පිළියෙළ කිරීමට භාවිතා කරයි. සඩ්සා හදන්නේ බඩ ඉරිඟු පිටි වතුරට මිශ්‍ර කරලා ඝන තලපයක්/කැඳක් හදන්න. තලපය විනාඩි කිහිපයක් පිසූ පසු, පේස්ට් එක උකු කිරීම සඳහා තවත් ඉරිඟු පිටි එකතු කරනු ලැබේ. මෙය සාමාන්‍යයෙන් දිවා ආහාරය හෝ රාත්‍රී ආහාරය ලෙස අනුභව කරනු ලැබේ, සාමාන්‍යයෙන් හොදි, එළවළු (නිවිති, චොමෝලියා, හෝ වසන්ත හරිතයන්/කරපටි කොළ), බෝංචි, සහ මස් (ස්ටූ කළ, ග්‍රිල් කරන ලද, බැදපු හෝ අව්වේ දමා) වැනි පැති සමඟ. සඩ්සා පොදුවේ "ලැක්ටෝ" (මුකකා වකාකෝර) ලෙස හඳුන්වනු ලබන කිරි (ඇඹුල් කිරි) හෝ වියළි ටැන්ගානිකා සාඩින්, දේශීයව කපෙන්ටා හෝ මාටෙම්බා ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ. බොටා යනු තුනී කැඳකි, අතිරේක ඉරිඟු පිටිවලින් තොරව පිසූ අතර සාමාන්‍යයෙන් රටකජු බටර්, කිරි, බටර් හෝ ජෑම් සමඟ රස කර ඇත.[12] බොටා සාමාන්යයෙන් උදේ ආහාරය සඳහා අනුභව කරනු ලැබේ.

උපාධි ප්‍රදානෝත්සව, විවාහ මංගල්‍ය සහ වෙනත් ඕනෑම පවුලේ රැස්වීම් සාමාන්‍යයෙන් සමරනු ලබන්නේ එළුවෙකු හෝ එළදෙනකු මරා දැමීමෙනි, එය පවුලේ අය විසින් බාබකියු කර හෝ පුළුස්සනු ලැබේ.

අමු බෝයර්ස්

අප්‍රිකානුවන් සුදු සුළුතර කණ්ඩායම තුළ කුඩා කණ්ඩායමක් (10%) වුවද, අප්‍රිකානු වට්ටෝරු ජනප්‍රියයි. බිල්ටොං, ජර්කි වර්ගයක්, ජනප්‍රිය කෙටි ආහාරයක් වන අතර, එය සෙවණෙහි වියළීම සඳහා කුළුබඩු සහිත අමු මස් කැබලි එල්ලීමෙන් පිළියෙළ කරනු ලැබේ.[13] බෝවර්වර්ස් සාඩ්සා සමඟ පිරිනමනු ලැබේ. එය දිගු සොසේජස්, බොහෝ විට හොඳින් කුළුබඩු සහිත, ඌරු මස් වලට වඩා හරක් මස් වලින් සමන්විත වේ, සහ බාබකියු කර ඇත.[තහවුරු කර නොමැත]

සිම්බාබ්වේ බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතයක් වූ නිසා එහි සමහර අය යටත් විජිත යුගයේ ඉංග්‍රීසි ආහාර පුරුදු අනුගමනය කර ඇත. නිදසුනක් වශයෙන්, බොහෝ මිනිසුන්ට උදේ කැඳ මෙන්ම 10 ට තේ (දහවල් තේ) ඇත. ඔවුන් දිවා ආහාරය ගනී, බොහෝ විට පෙර රාත්‍රියේ ඉතිරි වූ ආහාර, නැවුම්ව පිසූ සැඩ්සා හෝ සැන්ඩ්විච් (එය නගරවල බහුලව දක්නට ලැබේ). දිවා ආහාරයෙන් පසු, සාමාන්යයෙන් 4 ට තේ (දහවල් තේ), රාත්‍රී ආහාරයට පෙර සේවය කරනු ලැබේ. රාත්‍රී ආහාරයෙන් පසු තේ පානය කිරීම සාමාන්‍ය දෙයක් නොවේ.[තහවුරු කර නොමැත]

බත්, පැස්ටා සහ අර්තාපල් පදනම් වූ ආහාර (ප්‍රංශ ෆ්රයිස් සහ පොඩි කළ අර්තාපල්) ද සිම්බාබ්වේ ආහාරවල කොටසක් වේ. දේශීය ප්‍රියතම එකක් වන්නේ රටකජු බටර් සමග පිසූ බත් වන අතර එය ඝන හොදි, මිශ්‍ර එළවළු සහ මස් සමඟ ගනු ලැබේ.[තහවුරු කර නොමැත] නයිමෝ නමින් හඳුන්වන රටකජු මුටකුර නම් සාම්ප්‍රදායික කෑමක් සාදයි.

ක්‍රීඩා[සංස්කරණය]

2016 ඔලිම්පික් ක්‍රීඩා උළෙලේදී සිම්බාබ්වේ කාන්තා ජාතික පාපන්දු කණ්ඩායම

පාපන්දු සිම්බාබ්වේහි වඩාත්ම ජනප්‍රිය ක්‍රීඩාවයි.[14] වොරියර්ස් පස් වතාවක් (2004, 2006, 2017, 2019, 2021) අප්‍රිකානු කුසලානය සඳහා සුදුසුකම් ලබා ඇති අතර අවස්ථා හයක් (2000, 2003, 2005, 2009, 2017, 2018) සහ නැගෙනහිර අප්‍රිකා කුසලානය එක් වරක් (1985) ශූරතාව දිනා ඇත. කණ්ඩායම 2022 දී 68 වැනි ස්ථානයේ සිටී.[15] රග්බි සංගමය සිම්බාබ්වේහි සැලකිය යුතු ක්‍රීඩාවකි. ජාතික කණ්ඩායම 1987 සහ 1991 දී රග්බි ලෝක කුසලාන තරඟාවලි 2 කදී රට නියෝජනය කර ඇත.[16]

ක්‍රිකට් යනු සිම්බාබ්වේහි ද ඉතා ජනප්‍රිය ක්‍රීඩාවකි. එය බොහෝ විට සුදු සුළුතරය අතර අනුගාමිකයින් සිටි නමුත් එය මෑතකදී බොහෝ සිම්බාබ්වේ ජාතිකයන් අතර පුළුල් ලෙස ජනප්‍රිය ක්‍රීඩාවක් බවට වර්ධනය වී ඇත.[17] එය ටෙස්ට් ක්‍රිකට් ක්‍රීඩා කරන රටවල් දොළහෙන් එකක් වන අතර ICC පූර්ණ සාමාජිකයෙකි. සිම්බාබ්වේ හි කැපී පෙනෙන ක්‍රිකට් ක්‍රීඩකයින් අතර ඇන්ඩි ෆ්ලවර්, හීත් ස්ට්‍රීක් සහ බ්‍රෙන්ඩන් ටේලර් ඇතුළත් වේ.

සිම්බාබ්වේ ඔලිම්පික් පදක්කම් අටක් දිනා ඇත, 1980 මොස්කව්හි පැවති ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේදී කාන්තා කණ්ඩායම සමඟ ක්ෂේත්‍ර හොකී ක්‍රීඩාවෙන් එකක් සහ පිහිනුම් ක්‍රීඩිකා කිර්ස්ටි කොවෙන්ට්‍රි විසින් හතක්, 2004 ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේදී තුනක් සහ 2008 ගිම්හාන ඔලිම්පික් උළෙලේදී හතරක් දිනා ඇත. සිම්බාබ්වේ පොදුරාජ්‍ය මණ්ඩලීය ක්‍රීඩා උළෙලේ සහ සමස්ත අප්‍රිකානු ක්‍රීඩා උළෙලේ පිහිනුම් ක්‍රීඩාවේදී හොඳින් දස්කම් දක්වා ඇති අතර කොවෙන්ට්‍රි විවිධ තරඟවලින් රන් පදක්කම් 11ක් ලබාගෙන ඇත.[18][19][20] සිම්බාබ්වේ විම්බල්ඩන් සහ ඩේවිස් කුසලාන ටෙනිස් තරඟ සඳහා තරඟ කර ඇත, විශේෂයෙන් වේන් බ්ලැක්, බයිරන් බ්ලැක් සහ කාරා බ්ලැක්ගෙන් සමන්විත බ්ලැක් පවුල සමඟ. සිම්බාබ්වේ ජාතික නික් ප්‍රයිස් අප්‍රිකාවේ ඕනෑම ක්‍රීඩකයෙකුට වඩා නිල ලෝක අංක 1 ගොල්ෆ් තත්ත්වය හිමිකරගෙන සිටියේය.[21]

සිම්බාබ්වේ හි ක්‍රීඩා කරන අනෙකුත් ක්‍රීඩා වන්නේ පැසිපන්දු, වොලිබෝල්, නෙට්බෝල් සහ වෝටර් පෝලෝ මෙන්ම ස්කොෂ්, මෝටර් ක්‍රීඩා, සටන් කලාව, චෙස්, බයිසිකල් පැදීම, පොලොක්‍රොස්, කයාකිං සහ අශ්ව රේසිං ය. කෙසේ වෙතත්, මෙම ක්‍රීඩා බොහොමයකට ජාත්‍යන්තර නියෝජිතයන් නොමැති නමුත් ඒ වෙනුවට කනිෂ්ඨ හෝ ජාතික මට්ටමේ රැඳී සිටියි.

සිම්බාබ්වේ වෘත්තීය රග්බි ලීග් ක්‍රීඩකයන් වන්නේ එතෙර ක්‍රීඩා කරන මැසිම්බාෂේ මොටොන්ගෝ සහ ජුදා මැසිව්.[22][23] හිටපු ක්‍රීඩකයින් අතරට දැන් SANZAAR ප්‍රධාන විධායක නිලධාරී ඇන්ඩි මරිනෝස් ඇතුළත් වේ ඔහු සුපර් ලීග් වර්ල්ඩ් නයින්ස් හි දකුණු අප්‍රිකාව වෙනුවෙන් පෙනී සිටි අතර සිඩ්නි බුල්ඩෝග්ස් සඳහා මෙන්ම බ්‍රිස්බේන් බ්‍රොන්කෝ හි කාලය ගත කළ සිම්බාබ්වේ උපන් හිටපු Sස්කොට්ලන්ත රග්බි සංගමයේ ජාත්‍යන්තර ස්කොට් ග්‍රේ ද ඇතුළත් වේ.[24]

සිම්බාබ්වේ ක්‍රීඩක සැම්සන් මුරිපෝ 2009 වසරේ ජපානයේ ඔසාකාහිදී කියෝකුෂින් ලෝක ශූරයා වීමත් සමඟ සිම්බාබ්වේ කරාතේ ක්‍රීඩාව සාර්ථක වී ඇත. මුරිපෝ දෙවතාවක් ලෝක කියෝකුෂි කරාටේ ශූරයා වූ අතර ලෝක කියෝකුෂින් කරාටේ ශූරයා වූ ප්‍රථම කළු අප්‍රිකානු ජාතිකයා ද විය.[25]

මාධ්‍ය[සංස්කරණය]

2002 සහ 2008 අතර ආර්ථික හා දේශපාලන අර්බුදය තුළ රජය විසින් දැඩි සීමා කිරීම්වලට ලක් වූ සිම්බාබ්වේ මාධ්‍ය දැන් නැවත වරක් විවිධ වේ. සිම්බාබ්වේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් මාධ්‍ය නිදහස සහ අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමට පොරොන්දු වේ. 2013 නව මාධ්‍ය සහ ප්‍රවෘත්ති අමාත්‍යවරයෙකු පත්කිරීමෙන් පසු මාධ්‍ය දේශපාලන මැදිහත්වීම් වලට මුහුණ දෙන්නේ අඩුවෙන් වන අතර, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් දැඩි මාධ්‍ය නීතිවල සමහර කොටස් ව්‍යවස්ථා විරෝධී ලෙස තීන්දු කර ඇත.[26] 2009 ජූලි මාසයේදී BBC සහ CNN මෙහෙයුම් නැවත ආරම්භ කිරීමට සහ සිම්බාබ්වේ සිට නීත්‍යානුකූලව සහ විවෘතව වාර්තා කිරීමට හැකි විය. සිම්බාබ්වේ මාධ්‍ය, තොරතුරු සහ ප්‍රචාරක අමාත්‍යාංශය ප්‍රකාශ කළේ, "සිම්බාබ්වේ රජය කිසිවිටකත් සිම්බාබ්වේ තුළ නීත්‍යානුකූල ක්‍රියාකාරකම් සිදු කිරීම බීබීසීයට තහනම් නොකළ බවයි".[27][28]

2010 දී සිම්බාබ්වේ මාධ්‍ය කොමිසම ස්ථාපිත කරන ලද්දේ බලය බෙදාගැනීමේ රජය විසිනි. 2010 මැයි මාසයේදී කොමිෂන් සභාව විසින් කලින් තහනම් කරන ලද ඩේලි නිවුස් ඇතුළු පුද්ගලික පුවත්පත් තුනකට ප්‍රකාශනය සඳහා බලපත්‍ර ලබා දෙන ලදී.[29] දේශසීමා රහිත වාර්තාකරුවන් මෙම තීරණ විස්තර කළේ "ප්‍රධාන දියුණුවක්" ලෙසය.[30] 2010 ජූනි මාසයේදී NewsDay වසර හතකින් සිම්බාබ්වේ හි ප්‍රකාශයට පත් කළ පළමු ස්වාධීන දිනපතා පුවත්පත බවට පත් විය.[31] ZBC හි විකාශන අංශයේ ඒකාධිකාරය 2012 දී පුද්ගලික ගුවන් විදුලි මධ්‍යස්ථාන දෙකකට බලපත්‍ර ලබා දීමත් සමඟ අවසන් විය.[32] ප්‍රධාන වශයෙන් ප්‍රකාශිත පුවත්පත් වන්නේ ද හෙරල්ඩ් සහ ද ක්‍රොනිකල් වන අතර ඒවා පිළිවෙලින් හරාරේ සහ බුලවායෝ හි මුද්‍රණය කෙරේ.

2002 තොරතුරු සඳහා ප්‍රවේශය සහ රහස්‍යතා සුරැකීමේ පනත සම්මත වූ දා සිට, ඩේලි නිව්ස් ඇතුළු පුද්ගලික පුවත් ආයතන ගණනාවක් රජය විසින් වසා දමන ලදී, එහි කළමනාකාර අධ්‍යක්ෂ විල්ෆ් ම්බන්ගා විසින් බලගතු The Zimbabwean පිහිටුවීමට ගියේය.[33][34] එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, පිටුවහල් කරන ලද සිම්බාබ්වේ ජාතිකයන් විසින් අසල්වැසි සහ බටහිර රටවල බොහෝ පුවත්පත් සංවිධාන පිහිටුවා ඇත. අන්තර්ජාලය සීමා රහිත බැවින්, බොහෝ සිම්බාබ්වේ වැසියන් පිටුවහල් කරන ලද මාධ්‍යවේදීන් විසින් පිහිටුවන ලද අන්තර්ජාල පුවත් වෙබ් අඩවි වෙත ප්‍රවේශ වීමට අවසර ඇත.[35] සිම්බාබ්වේ හි මාධ්‍ය පරිසරයට "සෝදිසි කිරීම්, තර්ජන, සිරගත කිරීම්, වාරණයන්, බ්ලැක්මේල්, බලය අනිසි ලෙස භාවිතා කිරීම සහ යුක්තිය ප්‍රතික්ෂේප කිරීම යන සියල්ල ප්‍රවෘත්ති කෙරෙහි දැඩි පාලනයක් තබා ගැනීම සඳහා ගෙන එනු ලැබේ."[33] එහි 2021 වාර්තාවේ සඳහන් වේ. දේශසීමා රහිත වාර්තාකරුවන් විසින් සිම්බාබ්වේ මාධ්‍ය 180න් 130 වැනි ස්ථානය ලෙස ශ්‍රේණිගත කර ඇති අතර, "තොරතුරු සඳහා ප්‍රවේශය වැඩිදියුණු වී ඇති අතර ස්වයං-වාරණය අඩු වී ඇත, නමුත් මාධ්‍යවේදීන්ට තවමත් බොහෝ විට පහර දීම හෝ අත්අඩංගුවට ගැනීම් සිදු වේ".[33] CBC, Sky News, Channel 4, American Broadcasting Company, Australian Broadcasting Corporation සහ Fox News ඇතුළු බොහෝ විදේශීය විකාශන මධ්‍යස්ථාන රජය විසින් සිම්බාබ්වේ වෙතින් තහනම් කරයි. වෙනත් බටහිර රටවල සහ දකුණු අප්‍රිකාවේ ප්‍රවෘත්ති ඒජන්සි සහ පුවත්පත් ද රටින් තහනම් කර ඇත.[තහවුරු කර නොමැත]

ජාතික සංකේත[සංස්කරණය]

සාම්ප්‍රදායික සිම්බාබ්වේ කුරුල්ලා නිර්මාණය

ගල් කැටයම් කළ සිම්බාබ්වේ කුරුල්ලා සිම්බාබ්වේ සහ රොඩේෂියා යන දෙරටේම ජාතික ධජවල සහ ලාංඡනවල මෙන්ම මුදල් නෝට්ටු සහ කාසිවල (පළමුව රොඩේසියානු පවුම් සහ පසුව රොඩේසියානු ඩොලරය මත) දිස්වේ. එය බොහෝ විට බැටලූර් රාජාලියා හෝ අප්‍රිකානු මාළු රාජාලියා නියෝජනය කරයි.[36][37] පුරාණ සිම්බාබ්වේ නගරයේ බිත්ති සහ ඒකලිත මත සුප්‍රසිද්ධ සබන් ගල් කුරුළු කැටයම් පිහිටා ඇත.[38]

සමතුලිත පාෂාණ යනු සිම්බාබ්වේ පුරා ඇති භූගෝලීය සැකැස්මයි. වෙනත් ආධාරක නොමැතිව පාෂාණ පරිපූර්ණ ලෙස සමතුලිත වේ. පෞරාණික ග්‍රැනයිට් ආක්‍රමණයන් කාලගුණයට නිරාවරණය වන විට ඒවා නිර්මාණය වන්නේ ඒවා වටා ඇති මෘදු පාෂාණ ඛාදනය වන බැවිනි. ඒවා සිම්බාබ්වේ සහ රොඩේසියානු ඩොලර් මුදල් නෝට්ටු දෙකෙහිම නිරූපණය කර ඇත. සිම්බාබ්වේ හි වත්මන් නෝට්ටු වල ඇති මුදල් නෝට්ටු පාෂාණ ලෙස නම් කර ඇති ඒවා හරාරේ සිට ආසන්න වශයෙන් කිලෝ මීටර 14 (සැතපුම් 9) ගිනිකොන දෙසින් එප්වර්ත් හි පිහිටා ඇත.[39] පාෂාණ තුනක හෝ වැඩි ගණනක තනි සහ යුගල තීරු ඇතුළත් වන පාෂාණවල විවිධ සංයුතීන් ඇත. මෙම ආකෘතීන් උතුරු දකුණු අප්‍රිකාවේ සිට උතුරට සුඩානය දක්වා දකුණු හා නැගෙනහිර නිවර්තන අප්‍රිකාවේ ලක්ෂණයකි. සිම්බාබ්වේ හි වඩාත් කැපී පෙනෙන සංයුති පිහිටා ඇත්තේ මාටබෙල්ලන්ඩ් හි මතෝබෝ ජාතික වනෝද්‍යානයේ ය.[40]

සිම්බාබ්වේ ජාතික ගීය "Raise the Flag of Zimbabwe". එය පැහැදිලිවම සිම්බාබ්වේ ගීතයක් ලෙස ඉෂේ කොම්බොරේරා අප්‍රිකාව වෙනුවට ජාතික මට්ටමේ තරඟයකින් පසුව 1994 මාර්තු මාසයේදී හඳුන්වා දෙන ලදී. ජයග්‍රාහී ප්‍රවේශය වූයේ මහාචාර්ය සොලමන් මුට්ස්වයිරෝ විසින් රචනා කරන ලද සහ ෆ්‍රෙඩ් චංගුන්දේගා විසින් රචනා කරන ලද ගීතයකි. එය සිම්බාබ්වේ ප්‍රධාන භාෂා තුනටම පරිවර්තනය කර ඇත.[40]

යොමු කිරීම්[සංස්කරණය]

  1. ↑ Berliner, Paul (June 1993). The Soul of Mbira: Music and Traditions of the Shona People of Zimbabwe (ඉංග්‍රීසි බසින්). University of Chicago Press. ISBN 9780226043791. zimbabwe shona.
  2. ↑ Owomoyela, Oyekan (2002). Culture and Customs of Zimbabwe. Westport, Conn.: Greenwood Press. p. 77. ISBN 978-0-313-31583-1.
  3. ↑ "Zimbabwe Celebrates 25 years of Independence". Konrad Adenauer Stiftung. 10 October 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 January 2008.
  4. ↑ "Art of Zimbabwe: Shona Sculpture - The Sculpture Park". Default Store View (ඉංග්‍රීසි බසින්). 2019-03-06. සම්ප්‍රවේශය 2022-04-19.
  5. ↑ "Charles Mungoshi". Zimbabwe – Poetry International Web. 16 October 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  6. ↑ "Tribute to Cathy Buckle". 30 October 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 2 November 2007.
  7. ↑ "Book awards: Guardian Fiction Prize", Library Thing.
  8. ↑ Guardian first book award 2013 (15 November 2013). "We Need New Names by NoViolet Bulawayo". The Guardian. සම්ප්‍රවේශය 1 July 2023.{{cite web}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  9. ↑ Ladipo Manyika, Sarah (23 March 2022). "Glory by NoViolet Bulawayo review – a Zimbabwean Animal Farm". The Guardian (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 1 July 2023.
  10. ↑ "Cultural Origins of art". 1 October 2000 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 January 2008.
  11. ↑ "African theatre – Southern and South Africa | art" (in en). Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/art/African-theatre-art/Southern-and-South-Africa. ප්‍රතිෂ්ඨාපනය 19 January 2018. 
  12. ↑ "Sadza ne Nyama: A Shona Staple Dish". Zambuko.com. සම්ප්‍රවේශය 3 November 2007.
  13. ↑ Stephanie Hanes (20 September 2006). "Biltong: much more than just a snack". The Christian Science Monitor. සම්ප්‍රවේශය 3 October 2006.
  14. ↑ Alao, Abiodun; Tofa, Moses (2015). "Zimbabwe". in Falola, Toyin; Jean-Jacques, Daniel. Africa: An Encyclopedia of Culture and Society [3 Volumes]. ABC-CLIO. pp. 1305–1326.
    ISBN 978-1598846652
    . https://books.google.com/books?id=YjoVCwAAQBAJ&pg=PA1316.     
  15. ↑ "Men's Ranking". www.fifa.com (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 2022-07-23.[භින්න වූ සබැඳිය]
  16. ↑ worldrugby.org. "World Rugby".
  17. ↑ VOA News (2 July 2023). "Black Cricket's Spiritual Home in Zimbabwe Becomes International Venue for Game".
  18. ↑ "2004 Olympic Games swimming results". CNN. 9 May 2006 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 22 July 2007. {{cite news}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  19. ↑ "Montreal 2005 Results". 28 January 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 June 2007.
  20. ↑ "12th FINA World Championships". 6 June 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 June 2007.
  21. ↑ Gold, Jack Of (29 May 2012). "Africa punching above it's [sic] weight in golf". Free TV 4 Africa. 8 February 2013 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 June 2012.
  22. ↑ "From Zimbabwe to Hull FC: Masimbaashe Matongo's 'dream' journey is just beginning". Hull Daily Mail. 17 November 2015. 25 December 2015 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2017. {{cite news}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  23. ↑ "Zimbabwe teenager Judah Mazive signs contract to play rugby in England". Zimbabwe Today. 13 January 2017 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2017. {{cite news}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  24. ↑ "South Africa's Marinos appointed new SANZAR CEO – Super Rugby – Super 18 Rugby and Rugby Championship News, Results and Fixtures from Super XV Rugby". 23 November 2015. සම්ප්‍රවේශය 18 February 2017.
  25. ↑ "The making of Samson Muripo | The Standard" (ඇමෙරිකානු ඉංග්‍රීසි බසින්). 22 October 2017. සම්ප්‍රවේශය 2021-07-21.
  26. ↑ "Supreme Court strikes down repressive media legislation". Committee to Protect Journalist. 7 May 2003.
  27. ↑ "Zimbabwe lifts reporting ban on BBC and CNN", The Daily Telegraph, 30 July 2009.
  28. ↑ Williams, Jon (29 July 2009). "Resuming operations in Zimbabwe". BBC.
  29. ↑ Banya, Nelson (26 May 2010). "Zimbabwe licenses new private newspapers". Reuters.
  30. ↑ "independent dailies allowed to resume publishing", International Freedom of Expression Exchange, 28 May 2010.
  31. ↑ Chinaka, Cris (4 June 2010). "Zimbabwe gets first private daily newspaper in years". Reuters.
  32. ↑ "Finally, Zimbabwe's 'private' radio station goes on air". zimeye.org. 26 June 2012. 25 July 2014 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 9 May 2024. {{cite news}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  33. ↑ 33.0 33.1 33.2 "Reporters without Borders Press Freedom Index". Reports Without Borders. සම්ප්‍රවේශය 24 February 2022.
  34. ↑ Ruzengwe, Blessing (17 March 2005) "The nine lives of Wilf Mbanga", The London Globe via Metrovox.
  35. ↑ "Freedom House 2007 Map of Press Freedom: Zimbabwe". Freedomhouse.org. 27 December 2010 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 6 June 2012.
  36. ↑ Huffman, Thomas N. (1985). "The Soapstone Birds from Great Zimbabwe". African Arts. 18 (3): 68–73, 99–100. doi:10.2307/3336358. JSTOR 3336358.
  37. ↑ Sinclair, Paul (2001). "Review: The Soapstone Birds of Great Zimbabwe Symbols of a Nation by Edward Matenga". The South African Archaeological Bulletin. 56 (173/174): 105–106. doi:10.2307/3889033. JSTOR 3889033.
  38. ↑ Landow, George P. "Great Zimbabwe". Brown University. 9 August 2007 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී.
  39. ↑ "Balancing Rocks". 17 August 2009 දින මුල් පිටපත වෙතින් සංරක්ෂණය කරන ලදී. සම්ප්‍රවේශය 15 November 2007.
  40. ↑ 40.0 40.1 "Zimbabwe | History, Map, Flag, Population, Capital, & Facts". Encyclopedia Britannica (ඉංග්‍රීසි බසින්). සම්ප්‍රවේශය 29 May 2020.
"https://si.wikipedia.org/w/index.php?title=සිම්බාබ්වේ_හි_සංස්කෘතිය&oldid=667071" වෙතින් සම්ප්‍රවේශනය කෙරිණි